2. මහානිදානසුත්‌තං
මෙම සුත්‍ර දේශනාවේ සිංහල පරිවර්තනයට මෙතැනින් පිවිසෙන්න
සිංහල පරිවර්ථනය සදහා font මෙතැනින් ලබාගන්න
පටිච්‌චසමුප්‌පාදො
95. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා කුරූසු විහරති කම්‌මාසධම්‌මං නාම [කම්‌මාසදම්‌මං නාම (ස්‍යා.)] කුරූනං නිගමො. අථ ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමි, උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා එකමන්‌තං නිසීදි. එකමන්‌තං නිසින්‌නො ඛො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවන්‌තං එතදවොච – ‘‘අච්‌ඡරියං, භන්‌තෙ, අබ්‌භුතං, භන්‌තෙ! යාව ගම්‌භීරො චායං, භන්‌තෙ, පටිච්‌චසමුප්‌පාදො ගම්‌භීරාවභාසො ච, අථ ච පන මෙ උත්‌තානකුත්‌තානකො විය ඛායතී’’ති. ‘‘මා හෙවං, ආනන්‌ද, අවච, මා හෙවං, ආනන්‌ද, අවච. ගම්‌භීරො චායං, ආනන්‌ද, පටිච්‌චසමුප්‌පාදො ගම්‌භීරාවභාසො ච. එතස්‌ස, ආනන්‌ද, ධම්‌මස්‌ස අනනුබොධා අප්‌පටිවෙධා එවමයං පජා තන්‌තාකුලකජාතා කුලගණ්‌ඨිකජාතා [ගුලාගුණ්‌ඨිකජාතා (සී. පී.), ගුණගණ්‌ඨිකජාතා (ස්‍යා.)] මුඤ්‌ජපබ්‌බජභූතා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං සංසාරං නාතිවත්‌තති.
96. ‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා ජරාමරණ’න්‌ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා ජරාමරණ’න්‌ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණ’න්‌ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා ජාතී’ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා ජාතී’ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘භවපච්‌චයා ජාතී’ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා භවො’ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං . ‘කිංපච්‌චයා භවො’ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘උපාදානපච්‌චයා භවො’ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා උපාදාන’න්‌ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා උපාදාන’න්‌ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදාන’න්‌ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා තණ්‌හා’ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා තණ්‌හා’ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා’ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා වෙදනා’ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා වෙදනා’ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා’ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා ඵස්‌සො’ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා ඵස්‌සො’ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘නාමරූපපච්‌චයා ඵස්‌සො’ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා නාමරූප’න්‌ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා නාමරූප’න්‌ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූප’න්‌ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
‘‘‘අත්‌ථි ඉදප්‌පච්‌චයා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති ඉති පුට්‌ඨෙන සතා, ආනන්‌ද, අත්‌ථීතිස්‌ස වචනීයං. ‘කිංපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති ඉති චෙ වදෙය්‍ය, ‘නාමරූපපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති ඉච්‌චස්‌ස වචනීයං.
97. ‘‘ඉති ඛො, ආනන්‌ද, නාමරූපපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණං, විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූපං, නාමරූපපච්‌චයා ඵස්‌සො, ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා, වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා, තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදානං, උපාදානපච්‌චයා භවො, භවපච්‌චයා ජාති , ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණං සොකපරිදෙවදුක්‌ඛදොමනස්‌සුපායාසා සම්‌භවන්‌ති. එවමෙතස්‌ස කෙවලස්‌ස දුක්‌ඛක්‌ඛන්‌ධස්‌ස සමුදයො හොති.
98. ‘‘‘ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණ’න්‌ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ජාතිපච්‌චයා ජරාමරණං. ජාති ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සෙය්‍යථිදං – දෙවානං වා දෙවත්‌තාය, ගන්‌ධබ්‌බානං වා ගන්‌ධබ්‌බත්‌තාය, යක්‌ඛානං වා යක්‌ඛත්‌තාය, භූතානං වා භූතත්‌තාය, මනුස්‌සානං වා මනුස්‌සත්‌තාය, චතුප්‌පදානං වා චතුප්‌පදත්‌තාය, පක්‌ඛීනං වා පක්‌ඛිත්‌තාය, සරීසපානං වා සරීසපත්‌තාය [සිරිංසපානං සිරිංසපත්‌තාය (සී. ස්‍යා.)], තෙසං තෙසඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, සත්‌තානං තදත්‌තාය ජාති නාභවිස්‌ස. සබ්‌බසො ජාතියා අසති ජාතිනිරොධා අපි නු ඛො ජරාමරණං පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො ජරාමරණස්‌ස, යදිදං ජාති’’.
99. ‘‘‘භවපච්‌චයා ජාතී’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා භවපච්‌චයා ජාති. භවො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සෙය්‍යථිදං – කාමභවො වා රූපභවො වා අරූපභවො වා, සබ්‌බසො භවෙ අසති භවනිරොධා අපි නු ඛො ජාති පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො ජාතියා, යදිදං භවො’’.
100. ‘‘‘උපාදානපච්‌චයා භවො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා උපාදානපච්‌චයා භවො. උපාදානඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි , සෙය්‍යථිදං – කාමුපාදානං වා දිට්‌ඨුපාදානං වා සීලබ්‌බතුපාදානං වා අත්‌තවාදුපාදානං වා, සබ්‌බසො උපාදානෙ අසති උපාදානනිරොධා අපි නු ඛො භවො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො භවස්‌ස, යදිදං උපාදානං’’.
101. ‘‘‘තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදාන’න්‌ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා තණ්‌හාපච්‌චයා උපාදානං. තණ්‌හා ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සෙය්‍යථිදං – රූපතණ්‌හා සද්‌දතණ්‌හා ගන්‌ධතණ්‌හා රසතණ්‌හා ඵොට්‌ඨබ්‌බතණ්‌හා ධම්‌මතණ්‌හා, සබ්‌බසො තණ්‌හාය අසති තණ්‌හානිරොධා අපි නු ඛො උපාදානං පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො උපාදානස්‌ස, යදිදං තණ්‌හා’’.
102. ‘‘‘වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා වෙදනාපච්‌චයා තණ්‌හා. වෙදනා ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සෙය්‍යථිදං – චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා සොතසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා ඝානසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා ජිව්‌හාසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා කායසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා මනොසම්‌ඵස්‌සජා වෙදනා, සබ්‌බසො වෙදනාය අසති වෙදනානිරොධා අපි නු ඛො තණ්‌හා පඤ්‌ඤායෙථා’’ති ? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො තණ්‌හාය, යදිදං වෙදනා’’.
103. ‘‘ඉති ඛො පනෙතං, ආනන්‌ද, වෙදනං පටිච්‌ච තණ්‌හා, තණ්‌හං පටිච්‌ච පරියෙසනා, පරියෙසනං පටිච්‌ච ලාභො, ලාභං පටිච්‌ච විනිච්‌ඡයො, විනිච්‌ඡයං පටිච්‌ච ඡන්‌දරාගො, ඡන්‌දරාගං පටිච්‌ච අජ්‌ඣොසානං, අජ්‌ඣොසානං පටිච්‌ච පරිග්‌ගහො, පරිග්‌ගහං පටිච්‌ච මච්‌ඡරියං, මච්‌ඡරියං පටිච්‌ච ආරක්‌ඛො. ආරක්‌ඛාධිකරණං දණ්‌ඩාදානසත්‌ථාදානකලහවිග්‌ගහවිවාදතුවංතුවංපෙසුඤ්‌ඤමුසාවාදා අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති.
104. ‘‘‘ආරක්‌ඛාධිකරණං [ආරක්‌ඛං පටිච්‌ච ආරක්‌ඛාධිකරණං (ස්‍යා.)] දණ්‌ඩාදානසත්‌ථාදානකලහවිග්‌ගහවිවාදතුවංතුවංපෙසුඤ්‌ඤමුසාවාදා අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌තී’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ආරක්‌ඛාධිකරණං දණ්‌ඩාදානසත්‌ථාදානකලහවිග්‌ගහවිවාදතුවංතුවංපෙසුඤ්‌ඤමුසාවාදා අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවන්‌ති. ආරක්‌ඛො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො ආරක්‌ඛෙ අසති ආරක්‌ඛනිරොධා අපි නු ඛො දණ්‌ඩාදානසත්‌ථාදානකලහවිග්‌ගහවිවාදතුවංතුවංපෙසුඤ්‌ඤමුසාවාදා අනෙකෙ පාපකා අකුසලා ධම්‌මා සම්‌භවෙය්‍යු’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො දණ්‌ඩාදානසත්‌ථාදානකලහවිග්‌ගහවිවාදතුවංතුවංපෙසුඤ්‌ඤමුසාවාදානං අනෙකෙසං පාපකානං අකුසලානං ධම්‌මානං සම්‌භවාය යදිදං ආරක්‌ඛො.
105. ‘‘‘මච්‌ඡරියං පටිච්‌ච ආරක්‌ඛො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා මච්‌ඡරියං පටිච්‌ච ආරක්‌ඛො. මච්‌ඡරියඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි , සබ්‌බසො මච්‌ඡරියෙ අසති මච්‌ඡරියනිරොධා අපි නු ඛො ආරක්‌ඛො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො ආරක්‌ඛස්‌ස, යදිදං මච්‌ඡරියං’’.
106. ‘‘‘පරිග්‌ගහං පටිච්‌ච මච්‌ඡරිය’න්‌ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා පරිග්‌ගහං පටිච්‌ච මච්‌ඡරියං. පරිග්‌ගහො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො පරිග්‌ගහෙ අසති පරිග්‌ගහනිරොධා අපි නු ඛො මච්‌ඡරියං පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො මච්‌ඡරියස්‌ස, යදිදං පරිග්‌ගහො’’.
107. ‘‘‘අජ්‌ඣොසානං පටිච්‌ච පරිග්‌ගහො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා අජ්‌ඣොසානං පටිච්‌ච පරිග්‌ගහො. අජ්‌ඣොසානඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො අජ්‌ඣොසානෙ අසති අජ්‌ඣොසානනිරොධා අපි නු ඛො පරිග්‌ගහො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති ? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො පරිග්‌ගහස්‌ස – යදිදං අජ්‌ඣොසානං’’.
108. ‘‘‘ඡන්‌දරාගං පටිච්‌ච අජ්‌ඣොසාන’න්‌ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ඡන්‌දරාගං පටිච්‌ච අජ්‌ඣොසානං. ඡන්‌දරාගො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො ඡන්‌දරාගෙ අසති ඡන්‌දරාගනිරොධා අපි නු ඛො අජ්‌ඣොසානං පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො අජ්‌ඣොසානස්‌ස, යදිදං ඡන්‌දරාගො’’.
109. ‘‘‘විනිච්‌ඡයං පටිච්‌ච ඡන්‌දරාගො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා විනිච්‌ඡයං පටිච්‌ච ඡන්‌දරාගො. විනිච්‌ඡයො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො විනිච්‌ඡයෙ අසති විනිච්‌ඡයනිරොධා අපි නු ඛො ඡන්‌දරාගො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං , භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො ඡන්‌දරාගස්‌ස, යදිදං විනිච්‌ඡයො’’.
110. ‘‘‘ලාභං පටිච්‌ච විනිච්‌ඡයො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ලාභං පටිච්‌ච විනිච්‌ඡයො. ලාභො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො ලාභෙ අසති ලාභනිරොධා අපි නු ඛො විනිච්‌ඡයො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො විනිච්‌ඡයස්‌ස, යදිදං ලාභො’’.
111. ‘‘‘පරියෙසනං පටිච්‌ච ලාභො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා පරියෙසනං පටිච්‌ච ලාභො. පරියෙසනා ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සබ්‌බසො පරියෙසනාය අසති පරියෙසනානිරොධා අපි නු ඛො ලාභො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො ලාභස්‌ස, යදිදං පරියෙසනා’’.
112. ‘‘‘තණ්‌හං පටිච්‌ච පරියෙසනා’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා තණ්‌හං පටිච්‌ච පරියෙසනා. තණ්‌හා ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සෙය්‍යථිදං – කාමතණ්‌හා භවතණ්‌හා විභවතණ්‌හා, සබ්‌බසො තණ්‌හාය අසති තණ්‌හානිරොධා අපි නු ඛො පරියෙසනා පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො පරියෙසනාය, යදිදං තණ්‌හා. ඉති ඛො, ආනන්‌ද, ඉමෙ ද්‌වෙ ධම්‌මා [ඉමෙ ධම්‌මා (ක.)] ද්‌වයෙන වෙදනාය එකසමොසරණා භවන්‌ති’’.
113. ‘‘‘ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ‘ඵස්‌සපච්‌චයා වෙදනා. ඵස්‌සො ච හි, ආනන්‌ද, නාභවිස්‌ස සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං කස්‌සචි කිම්‌හිචි, සෙය්‍යථිදං – චක්‌ඛුසම්‌ඵස්‌සො සොතසම්‌ඵස්‌සො ඝානසම්‌ඵස්‌සො ජිව්‌හාසම්‌ඵස්‌සො කායසම්‌ඵස්‌සො මනොසම්‌ඵස්‌සො, සබ්‌බසො ඵස්‌සෙ අසති ඵස්‌සනිරොධා අපි නු ඛො වෙදනා පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද , එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො වෙදනාය, යදිදං ඵස්‌සො’’.
114. ‘‘‘නාමරූපපච්‌චයා ඵස්‌සො’ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා නාමරූපපච්‌චයා ඵස්‌සො. යෙහි, ආනන්‌ද, ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්‌ගෙහි යෙහි නිමිත්‌තෙහි යෙහි උද්‌දෙසෙහි නාමකායස්‌ස පඤ්‌ඤත්‌ති හොති, තෙසු ආකාරෙසු තෙසු ලිඞ්‌ගෙසු තෙසු නිමිත්‌තෙසු තෙසු උද්‌දෙසෙසු අසති අපි නු ඛො රූපකායෙ අධිවචනසම්‌ඵස්‌සො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘යෙහි, ආනන්‌ද, ආකාරෙහි යෙහි ලිඞ්‌ගෙහි යෙහි නිමිත්‌තෙහි යෙහි උද්‌දෙසෙහි රූපකායස්‌ස පඤ්‌ඤත්‌ති හොති, තෙසු ආකාරෙසු…පෙ.… තෙසු උද්‌දෙසෙසු අසති අපි නු ඛො නාමකායෙ පටිඝසම්‌ඵස්‌සො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘යෙහි, ආනන්‌ද, ආකාරෙහි…පෙ.… යෙහි උද්‌දෙසෙහි නාමකායස්‌ස ච රූපකායස්‌ස ච පඤ්‌ඤත්‌ති හොති , තෙසු ආකාරෙසු…පෙ.… තෙසු උද්‌දෙසෙසු අසති අපි නු ඛො අධිවචනසම්‌ඵස්‌සො වා පටිඝසම්‌ඵස්‌සො වා පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘යෙහි, ආනන්‌ද, ආකාරෙහි…පෙ.… යෙහි උද්‌දෙසෙහි නාමරූපස්‌ස පඤ්‌ඤත්‌ති හොති, තෙසු ආකාරෙසු …පෙ.… තෙසු උද්‌දෙසෙසු අසති අපි නු ඛො ඵස්‌සො පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො ඵස්‌සස්‌ස, යදිදං නාමරූපං’’.
115. ‘‘‘විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූප’න්‌ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා විඤ්‌ඤාණපච්‌චයා නාමරූපං. විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, මාතුකුච්‌ඡිස්‌මිං න ඔක්‌කමිස්‌සථ, අපි නු ඛො නාමරූපං මාතුකුච්‌ඡිස්‌මිං සමුච්‌චිස්‌සථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, මාතුකුච්‌ඡිස්‌මිං ඔක්‌කමිත්‌වා වොක්‌කමිස්‌සථ, අපි නු ඛො නාමරූපං ඉත්‌ථත්‌තාය අභිනිබ්‌බත්‌තිස්‌සථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, දහරස්‌සෙව සතො වොච්‌ඡිජ්‌ජිස්‌සථ කුමාරකස්‌ස වා කුමාරිකාය වා, අපි නු ඛො නාමරූපං වුද්‌ධිං විරූළ්‌හිං වෙපුල්‌ලං ආපජ්‌ජිස්‌සථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො නාමරූපස්‌ස – යදිදං විඤ්‌ඤාණං’’.
116. ‘‘‘නාමරූපපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති ඉති ඛො පනෙතං වුත්‌තං, තදානන්‌ද, ඉමිනාපෙතං පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා නාමරූපපච්‌චයා විඤ්‌ඤාණං. විඤ්‌ඤාණඤ්‌ච හි, ආනන්‌ද, නාමරූපෙ පතිට්‌ඨං න ලභිස්‌සථ, අපි නු ඛො ආයතිං ජාතිජරාමරණං දුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො [ජාතිජරාමරණදුක්‌ඛසමුදයසම්‌භවො (සී. ස්‍යා. පී.)] පඤ්‌ඤායෙථා’’ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එසෙව හෙතු එතං නිදානං එස සමුදයො එස පච්‌චයො විඤ්‌ඤාණස්‌ස යදිදං නාමරූපං. එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, ජායෙථ වා ජීයෙථ [ජිය්‍යෙථ (ක.)] වා මීයෙථ [මිය්‍යෙථ (ක.)] වා චවෙථ වා උපපජ්‌ජෙථ වා. එත්‌තාවතා අධිවචනපථො, එත්‌තාවතා නිරුත්‌තිපථො, එත්‌තාවතා පඤ්‌ඤත්‌තිපථො, එත්‌තාවතා පඤ්‌ඤාවචරං, එත්‌තාවතා වට්‌ටං වත්‌තති ඉත්‌ථත්‌තං පඤ්‌ඤාපනාය යදිදං නාමරූපං සහ විඤ්‌ඤාණෙන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤපච්‌චයතා පවත්‌තති.
අත්‌තපඤ්‌ඤත්‌ති
117. ‘‘කිත්‌තාවතා ච, ආනන්‌ද, අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති? රූපිං වා හි, ආනන්‌ද, පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති – ‘‘රූපී මෙ පරිත්‌තො අත්‌තා’’ති. රූපිං වා හි , ආනන්‌ද, අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති – ‘රූපී මෙ අනන්‌තො අත්‌තා’ති. අරූපිං වා හි, ආනන්‌ද, පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති – ‘අරූපී මෙ පරිත්‌තො අත්‌තා’ති. අරූපිං වා හි, ආනන්‌ද, අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති – ‘අරූපී මෙ අනන්‌තො අත්‌තා’ති.
118. ‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො රූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො රූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො රූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, රූපිං [රූපී (ක.)] පරිත්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි අනුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය.
‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො රූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො රූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො රූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, රූපිං [රූපී (ක.)] අනන්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි අනුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය.
‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො අරූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො අරූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො අරූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, අරූපිං [අරූපී (ක.)] පරිත්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි අනුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය.
‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො අරූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො අරූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො අරූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, අරූපිං [අරූපී (ක.)] අනන්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි අනුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය. එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, අත්‌තානං පඤ්‌ඤපෙන්‌තො පඤ්‌ඤපෙති.
නඅත්‌තපඤ්‌ඤත්‌ති
119. ‘‘කිත්‌තාවතා ච, ආනන්‌ද, අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති? රූපිං වා හි, ආනන්‌ද, පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති – ‘රූපී මෙ පරිත්‌තො අත්‌තා’ති. රූපිං වා හි, ආනන්‌ද, අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති – ‘රූපී මෙ අනන්‌තො අත්‌තා’ති. අරූපිං වා හි, ආනන්‌ද, පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති – ‘අරූපී මෙ පරිත්‌තො අත්‌තා’ති. අරූපිං වා හි, ආනන්‌ද, අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති – ‘අරූපී මෙ අනන්‌තො අත්‌තා’ති.
120. ‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො රූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො රූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො රූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස න හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, රූපිං පරිත්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි නානුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය.
‘‘තත්‍රානන්‌ද , යො සො රූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො රූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො රූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස න හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, රූපිං අනන්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි නානුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය.
‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො අරූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො අරූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො අරූපිං පරිත්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස න හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, අරූපිං පරිත්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි නානුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය.
‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො අරූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති. එතරහි වා සො අරූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො නපඤ්‌ඤපෙති, තත්‌ථ භාවිං වා සො අරූපිං අනන්‌තං අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති, ‘අතථං වා පන සන්‌තං තථත්‌තාය උපකප්‌පෙස්‌සාමී’ති ඉති වා පනස්‌ස න හොති. එවං සන්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, අරූපිං අනන්‌තත්‌තානුදිට්‌ඨි නානුසෙතීති ඉච්‌චාලං වචනාය. එත්‌තාවතා ඛො, ආනන්‌ද, අත්‌තානං න පඤ්‌ඤපෙන්‌තො න පඤ්‌ඤපෙති.
අත්‌තසමනුපස්‌සනා
121. ‘‘කිත්‌තාවතා ච, ආනන්‌ද, අත්‌තානං සමනුපස්‌සමානො සමනුපස්‌සති? වෙදනං වා හි, ආනන්‌ද, අත්‌තානං සමනුපස්‌සමානො සමනුපස්‌සති – ‘වෙදනා මෙ අත්‌තා’ති. ‘න හෙව ඛො මෙ වෙදනා අත්‌තා, අප්‌පටිසංවෙදනො මෙ අත්‌තා’ති ඉති වා හි, ආනන්‌ද, අත්‌තානං සමනුපස්‌සමානො සමනුපස්‌සති. ‘න හෙව ඛො මෙ වෙදනා අත්‌තා, නොපි අප්‌පටිසංවෙදනො මෙ අත්‌තා, අත්‌තා මෙ වෙදියති, වෙදනාධම්‌මො හි මෙ අත්‌තා’ති ඉති වා හි, ආනන්‌ද, අත්‌තානං සමනුපස්‌සමානො සමනුපස්‌සති.
122. ‘‘තත්‍රානන්‌ද, යො සො එවමාහ – ‘වෙදනා මෙ අත්‌තා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘තිස්‌සො ඛො ඉමා, ආවුසො, වෙදනා – සුඛා වෙදනා දුක්‌ඛා වෙදනා අදුක්‌ඛමසුඛා වෙදනා. ඉමාසං ඛො ත්‌වං තිස්‌සන්‌නං වෙදනානං කතමං අත්‌තතො සමනුපස්‌සසී’ති? යස්‌මිං, ආනන්‌ද, සමයෙ සුඛං වෙදනං වෙදෙති, නෙව තස්‌මිං සමයෙ දුක්‌ඛං වෙදනං වෙදෙති, න අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනං වෙදෙති; සුඛංයෙව තස්‌මිං සමයෙ වෙදනං වෙදෙති. යස්‌මිං, ආනන්‌ද, සමයෙ දුක්‌ඛං වෙදනං වෙදෙති, නෙව තස්‌මිං සමයෙ සුඛං වෙදනං වෙදෙති, න අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනං වෙදෙති; දුක්‌ඛංයෙව තස්‌මිං සමයෙ වෙදනං වෙදෙති. යස්‌මිං, ආනන්‌ද, සමයෙ අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනං වෙදෙති, නෙව තස්‌මිං සමයෙ සුඛං වෙදනං වෙදෙති, න දුක්‌ඛං වෙදනං වෙදෙති; අදුක්‌ඛමසුඛංයෙව තස්‌මිං සමයෙ වෙදනං වෙදෙති.
123. ‘‘සුඛාපි ඛො, ආනන්‌ද, වෙදනා අනිච්‌චා සඞ්‌ඛතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා ඛයධම්‌මා වයධම්‌මා විරාගධම්‌මා නිරොධධම්‌මා. දුක්‌ඛාපි ඛො, ආනන්‌ද, වෙදනා අනිච්‌චා සඞ්‌ඛතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා ඛයධම්‌මා වයධම්‌මා විරාගධම්‌මා නිරොධධම්‌මා. අදුක්‌ඛමසුඛාපි ඛො, ආනන්‌ද, වෙදනා අනිච්‌චා සඞ්‌ඛතා පටිච්‌චසමුප්‌පන්‌නා ඛයධම්‌මා වයධම්‌මා විරාගධම්‌මා නිරොධධම්‌මා. තස්‌ස සුඛං වෙදනං වෙදියමානස්‌ස ‘එසො මෙ අත්‌තා’ති හොති. තස්‌සායෙව සුඛාය වෙදනාය නිරොධා ‘බ්‍යගා [බ්‍යග්‌ගා (සී. ක.)] මෙ අත්‌තා’ති හොති. දුක්‌ඛං වෙදනං වෙදියමානස්‌ස ‘එසො මෙ අත්‌තා’ති හොති. තස්‌සායෙව දුක්‌ඛාය වෙදනාය නිරොධා ‘බ්‍යගා මෙ අත්‌තා’ති හොති. අදුක්‌ඛමසුඛං වෙදනං වෙදියමානස්‌ස ‘එසො මෙ අත්‌තා’ති හොති. තස්‌සායෙව අදුක්‌ඛමසුඛාය වෙදනාය නිරොධා ‘බ්‍යගා මෙ අත්‌තා’ති හොති. ඉති සො දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ අනිච්‌චසුඛදුක්‌ඛවොකිණ්‌ණං උප්‌පාදවයධම්‌මං අත්‌තානං සමනුපස්‌සමානො සමනුපස්‌සති, යො සො එවමාහ – ‘වෙදනා මෙ අත්‌තා’ති. තස්‌මාතිහානන්‌ද, එතෙන පෙතං නක්‌ඛමති – ‘වෙදනා මෙ අත්‌තා’ති සමනුපස්‌සිතුං.
124. ‘‘තත්‍රානන්‌ද , යො සො එවමාහ – ‘න හෙව ඛො මෙ වෙදනා අත්‌තා, අප්‌පටිසංවෙදනො මෙ අත්‌තා’ති, සො එවමස්‌ස වචනීයො – ‘යත්‌ථ පනාවුසො, සබ්‌බසො වෙදයිතං නත්‌ථි අපි නු ඛො, තත්‌ථ ‘‘අයමහමස්‌මී’’ති සියා’’’ති ? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එතෙන පෙතං නක්‌ඛමති – ‘න හෙව ඛො මෙ වෙදනා අත්‌තා, අප්‌පටිසංවෙදනො මෙ අත්‌තා’ති සමනුපස්‌සිතුං.
125. ‘‘තත්‍රානන්‌ද , යො සො එවමාහ – ‘න හෙව ඛො මෙ වෙදනා අත්‌තා, නොපි අප්‌පටිසංවෙදනො මෙ අත්‌තා, අත්‌තා මෙ වෙදියති, වෙදනාධම්‌මො හි මෙ අත්‌තා’ති. සො එවමස්‌ස වචනීයො – වෙදනා ච හි, ආවුසො, සබ්‌බෙන සබ්‌බං සබ්‌බථා සබ්‌බං අපරිසෙසා නිරුජ්‌ඣෙය්‍යුං. සබ්‌බසො වෙදනාය අසති වෙදනානිරොධා අපි නු ඛො තත්‌ථ ‘අයමහමස්‌මී’ති සියා’’ති? ‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තස්‌මාතිහානන්‌ද, එතෙන පෙතං නක්‌ඛමති – ‘‘න හෙව ඛො මෙ වෙදනා අත්‌තා, නොපි අප්‌පටිසංවෙදනො මෙ අත්‌තා, අත්‌තා මෙ වෙදියති, වෙදනාධම්‌මො හි මෙ අත්‌තා’ති සමනුපස්‌සිතුං.
126. ‘‘යතො ඛො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු නෙව වෙදනං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති, නොපි අප්‌පටිසංවෙදනං අත්‌තානං සමනුපස්‌සති, නොපි ‘අත්‌තා මෙ වෙදියති, වෙදනාධම්‌මො හි මෙ අත්‌තා’ති සමනුපස්‌සති. සො එවං න සමනුපස්‌සන්‌තො න ච කිඤ්‌චි ලොකෙ උපාදියති, අනුපාදියං න පරිතස්‌සති, අපරිතස්‌සං [අපරිතස්‌සනං (ක.)] පච්‌චත්‌තඤ්‌ඤෙව පරිනිබ්‌බායති, ‘ඛීණා ජාති, වුසිතං බ්‍රහ්‌මචරියං, කතං කරණීයං, නාපරං ඉත්‌ථත්‌තායා’ති පජානාති. එවං විමුත්‌තචිත්‌තං ඛො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛුං යො එවං වදෙය්‍ය – ‘හොති තථාගතො පරං මරණා ඉතිස්‌ස [ඉති සා (අට්‌ඨකථායං පාඨන්‌තරං)] දිට්‌ඨී’ති, තදකල්‌ලං. ‘න හොති තථාගතො පරං මරණා ඉතිස්‌සදිට්‌ඨී’ති, තදකල්‌ලං. ‘හොති ච න ච හොති තථාගතො පරං මරණා ඉතිස්‌ස දිට්‌ඨී’ති, තදකල්‌ලං. ‘නෙව හොති න න හොති තථාගතො පරං මරණා ඉතිස්‌ස දිට්‌ඨී’ති, තදකල්‌ලං. තං කිස්‌ස හෙතු? යාවතා, ආනන්‌ද, අධිවචනං යාවතා අධිවචනපථො, යාවතා නිරුත්‌ති යාවතා නිරුත්‌තිපථො, යාවතා පඤ්‌ඤත්‌ති යාවතා පඤ්‌ඤත්‌තිපථො, යාවතා පඤ්‌ඤා යාවතා පඤ්‌ඤාවචරං, යාවතා වට්‌ටං [යාවතා වට්‌ටං වට්‌ටති (ක. සී.)], යාවතා වට්‌ටති [යාවතා වට්‌ටං වට්‌ටති (ක. සී.)], තදභිඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො භික්‌ඛු, තදභිඤ්‌ඤාවිමුත්‌තං භික්‌ඛුං ‘න ජානාති න පස්‌සති ඉතිස්‌ස දිට්‌ඨී’ති, තදකල්‌ලං.
සත්‌ත විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති
127. ‘‘සත්‌ත ඛො, ආනන්‌ද [සත්‌ත ඛො ඉමා ආනන්‌ද (ක. සී. ස්‍යා.)], විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිතියො, ද්‌වෙ ආයතනානි. කතමා සත්‌ත? සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා නානත්‌තකායානානත්‌තසඤ්‌ඤිනො, සෙය්‍යථාපි මනුස්‌සා , එකච්‌චෙ ච දෙවා, එකච්‌චෙ ච විනිපාතිකා. අයං පඨමා විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති. සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා නානත්‌තකායා එකත්‌තසඤ්‌ඤිනො, සෙය්‍යථාපි දෙවා බ්‍රහ්‌මකායිකා පඨමාභිනිබ්‌බත්‌තා. අයං දුතියා විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති. සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා එකත්‌තකායා නානත්‌තසඤ්‌ඤිනො, සෙය්‍යථාපි දෙවා ආභස්‌සරා. අයං තතියා විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති. සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා එකත්‌තකායා එකත්‌තසඤ්‌ඤිනො, සෙය්‍යථාපි දෙවා සුභකිණ්‌හා. අයං චතුත්‌ථී විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති. සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා සබ්‌බසො රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමා පටිඝසඤ්‌ඤානං අත්‌ථඞ්‌ගමා නානත්‌තසඤ්‌ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්‌තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්‌චායතනූපගා. අයං පඤ්‌චමී විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති . සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා සබ්‌බසො ආකාසානඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘අනන්‌තං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනූපගා. අයං ඡට්‌ඨී විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති. සන්‌තානන්‌ද, සත්‌තා සබ්‌බසො විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘නත්‌ථි කිඤ්‌චී’ති ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනූපගා. අයං සත්‌තමී විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති. අසඤ්‌ඤසත්‌තායතනං නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනමෙව දුතියං.
128. ‘‘තත්‍රානන්‌ද, යායං පඨමා විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිති නානත්‌තකායා නානත්‌තසඤ්‌ඤිනො, සෙය්‍යථාපි මනුස්‌සා, එකච්‌චෙ ච දෙවා, එකච්‌චෙ ච විනිපාතිකා. යො නු ඛො, ආනන්‌ද, තඤ්‌ච පජානාති, තස්‌සා ච සමුදයං පජානාති, තස්‌සා ච අත්‌ථඞ්‌ගමං පජානාති, තස්‌සා ච අස්‌සාදං පජානාති, තස්‌සා ච ආදීනවං පජානාති, තස්‌සා ච නිස්‌සරණං පජානාති, කල්‌ලං නු තෙන තදභිනන්‌දිතු’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’…පෙ.… ‘‘තත්‍රානන්‌ද, යමිදං අසඤ්‌ඤසත්‌තායතනං. යො නු ඛො, ආනන්‌ද, තඤ්‌ච පජානාති, තස්‌ස ච සමුදයං පජානාති, තස්‌ස ච අත්‌ථඞ්‌ගමං පජානාති, තස්‌ස ච අස්‌සාදං පජානාති, තස්‌ස ච ආදීනවං පජානාති, තස්‌ස ච නිස්‌සරණං පජානාති, කල්‌ලං නු තෙන තදභිනන්‌දිතු’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. ‘‘තත්‍රානන්‌ද, යමිදං නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං. යො නු ඛො, ආනන්‌ද, තඤ්‌ච පජානාති, තස්‌ස ච සමුදයං පජානාති, තස්‌ස ච අත්‌ථඞ්‌ගමං පජානාති, තස්‌ස ච අස්‌සාදං පජානාති, තස්‌ස ච ආදීනවං පජානාති, තස්‌ස ච නිස්‌සරණං පජානාති, කල්‌ලං නු තෙන තදභිනන්‌දිතු’’න්‌ති? ‘‘නො හෙතං, භන්‌තෙ’’. යතො ඛො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු ඉමාසඤ්‌ච සත්‌තන්‌නං විඤ්‌ඤාණට්‌ඨිතීනං ඉමෙසඤ්‌ච ද්‌වින්‌නං ආයතනානං සමුදයඤ්‌ච අත්‌ථඞ්‌ගමඤ්‌ච අස්‌සාදඤ්‌ච ආදීනවඤ්‌ච නිස්‌සරණඤ්‌ච යථාභූතං විදිත්‌වා අනුපාදා විමුත්‌තො හොති, අයං වුච්‌චතානන්‌ද, භික්‌ඛු පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො.
අට්‌ඨ විමොක්‌ඛා
129. ‘‘අට්‌ඨ ඛො ඉමෙ, ආනන්‌ද, විමොක්‌ඛා. කතමෙ අට්‌ඨ? රූපී රූපානි පස්‌සති අයං පඨමො විමොක්‌ඛො. අජ්‌ඣත්‌තං අරූපසඤ්‌ඤී බහිද්‌ධා රූපානි පස්‌සති, අයං දුතියො විමොක්‌ඛො. සුභන්‌තෙව අධිමුත්‌තො හොති, අයං තතියො විමොක්‌ඛො. සබ්‌බසො රූපසඤ්‌ඤානං සමතික්‌කමා පටිඝසඤ්‌ඤානං අත්‌ථඞ්‌ගමා නානත්‌තසඤ්‌ඤානං අමනසිකාරා ‘අනන්‌තො ආකාසො’ති ආකාසානඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං චතුත්‌ථො විමොක්‌ඛො. සබ්‌බසො ආකාසානඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘අනන්‌තං විඤ්‌ඤාණ’න්‌ති විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං පඤ්‌චමො විමොක්‌ඛො. සබ්‌බසො විඤ්‌ඤාණඤ්‌චායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘නත්‌ථි කිඤ්‌චී’ති ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං ඡට්‌ඨො විමොක්‌ඛො. සබ්‌බසො ආකිඤ්‌චඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම ‘නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤා’යතනං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං සත්‌තමො විමොක්‌ඛො. සබ්‌බසො නෙවසඤ්‌ඤානාසඤ්‌ඤායතනං සමතික්‌කම්‌ම සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධං උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං අට්‌ඨමො විමොක්‌ඛො. ඉමෙ ඛො, ආනන්‌ද, අට්‌ඨ විමොක්‌ඛා.
130. ‘‘යතො ඛො, ආනන්‌ද, භික්‌ඛු ඉමෙ අට්‌ඨ විමොක්‌ඛෙ අනුලොමම්‌පි සමාපජ්‌ජති, පටිලොමම්‌පි සමාපජ්‌ජති, අනුලොමපටිලොමම්‌පි සමාපජ්‌ජති, යත්‌ථිච්‌ඡකං යදිච්‌ඡකං යාවතිච්‌ඡකං සමාපජ්‌ජතිපි වුට්‌ඨාතිපි. ආසවානඤ්‌ච ඛයා අනාසවං චෙතොවිමුත්‌තිං පඤ්‌ඤාවිමුත්‌තිං දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ සයං අභිඤ්‌ඤා සච්‌ඡිකත්‌වා උපසම්‌පජ්‌ජ විහරති, අයං වුච්‌චතානන්‌ද, භික්‌ඛු උභතොභාගවිමුත්‌තො. ඉමාය ච ආනන්‌ද උභතොභාගවිමුත්‌තියා අඤ්‌ඤා උභතොභාගවිමුත්‌ති උත්‌තරිතරා වා පණීතතරා වා නත්‌ථී’’ති. ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනො ආයස්‌මා ආනන්‌දො භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දීති.
මහානිදානසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං දුතියං.
No comments:
Post a Comment