4. අග්‌ගඤ්‌ඤසුත්‌තං
මෙම සුත්‍ර දේශනාවේ සිංහල පරිවර්තනයට මෙතැනින් පිවිසෙන්න
සිංහල පරිවර්ථනය සදහා font මෙතැනින් ලබාගන්න
වාසෙට්‌ඨභාරද්‌වාජා
111. එවං මෙ සුතං – එකං සමයං භගවා සාවත්‌ථියං විහරති පුබ්‌බාරාමෙ මිගාරමාතුපාසාදෙ. තෙන ඛො පන සමයෙන වාසෙට්‌ඨභාරද්‌වාජා භික්‌ඛූසු පරිවසන්‌ති භික්‌ඛුභාවං ආකඞ්‌ඛමානා. අථ ඛො භගවා සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො පාසාදා ඔරොහිත්‌වා පාසාදපච්‌ඡායායං [පාසාදච්‌ඡායායං (ක.)] අබ්‌භොකාසෙ චඞ්‌කමති.
112. අද්‌දසා ඛො වාසෙට්‌ඨො භගවන්‌තං සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතං පාසාදා ඔරොහිත්‌වා පාසාදපච්‌ඡායායං අබ්‌භොකාසෙ චඞ්‌කමන්‌තං. දිස්‌වාන භාරද්‌වාජං ආමන්‌තෙසි – ‘‘අයං, ආවුසො භාරද්‌වාජ, භගවා සායන්‌හසමයං පටිසල්‌ලානා වුට්‌ඨිතො පාසාදා ඔරොහිත්‌වා පාසාදපච්‌ඡායායං අබ්‌භොකාසෙ චඞ්‌කමති. ආයාමාවුසො භාරද්‌වාජ, යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිස්‌සාම; අප්‌පෙව නාම ලභෙය්‍යාම භගවතො සන්‌තිකා [සම්‌මුඛා (ස්‍යා. ක.)] ධම්‌මිං කථං සවනායා’’ති. ‘‘එවමාවුසො’’ති ඛො භාරද්‌වාජො වාසෙට්‌ඨස්‌ස පච්‌චස්‌සොසි.
113. අථ ඛො වාසෙට්‌ඨභාරද්‌වාජා යෙන භගවා තෙනුපසඞ්‌කමිංසු; උපසඞ්‌කමිත්‌වා භගවන්‌තං අභිවාදෙත්‌වා භගවන්‌තං චඞ්‌කමන්‌තං අනුචඞ්‌කමිංසු. අථ ඛො භගවා වාසෙට්‌ඨං ආමන්‌තෙසි – ‘‘තුම්‌හෙ ඛ්‌වත්‌ථ, වාසෙට්‌ඨ, බ්‍රාහ්‌මණජච්‌චා බ්‍රාහ්‌මණකුලීනා බ්‍රාහ්‌මණකුලා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතා, කච්‌චි වො, වාසෙට්‌ඨ, බ්‍රාහ්‌මණා න අක්‌කොසන්‌ති න පරිභාසන්‌තී’’ති? ‘‘තග්‌ඝ නො, භන්‌තෙ, බ්‍රාහ්‌මණා අක්‌කොසන්‌ති පරිභාසන්‌ති අත්‌තරූපාය පරිභාසාය පරිපුණ්‌ණාය, නො අපරිපුණ්‌ණායා’’ති. ‘‘යථා කථං පන වො, වාසෙට්‌ඨ, බ්‍රාහ්‌මණා අක්‌කොසන්‌ති පරිභාසන්‌ති අත්‌තරූපාය පරිභාසාය පරිපුණ්‌ණාය, නො අපරිපුණ්‌ණායා’’ති? ‘‘බ්‍රාහ්‌මණා, භන්‌තෙ, එවමාහංසු – ‘බ්‍රාහ්‌මණොව සෙට්‌ඨො වණ්‌ණො, හීනා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා [හීනො අඤ්‌ඤො වණ්‌ණො (සී. පී. ම. නි. 2 මධුරසුත්‌ත)]. බ්‍රාහ්‌මණොව සුක්‌කො වණ්‌ණො , කණ්‌හා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා [කණ්‌හො අඤ්‌ඤො වණ්‌ණො (සී. පී. ම. නි. 2 මධුරසුත්‌ත)]. බ්‍රාහ්‌මණාව සුජ්‌ඣන්‌ති, නො අබ්‍රාහ්‌මණා. බ්‍රාහ්‌මණාව [බ්‍රාහ්‌මණා (ස්‍යා.)] බ්‍රහ්‌මුනො පුත්‌තා ඔරසා මුඛතො ජාතා බ්‍රහ්‌මජා බ්‍රහ්‌මනිම්‌මිතා බ්‍රහ්‌මදායාදා. තෙ තුම්‌හෙ සෙට්‌ඨං වණ්‌ණං හිත්‌වා හීනමත්‌ථ වණ්‌ණං අජ්‌ඣුපගතා, යදිදං මුණ්‌ඩකෙ සමණකෙ ඉබ්‌භෙ කණ්‌හෙ බන්‌ධුපාදාපච්‌චෙ. තයිදං න සාධු, තයිදං නප්‌පතිරූපං, යං තුම්‌හෙ සෙට්‌ඨං වණ්‌ණං හිත්‌වා හීනමත්‌ථ වණ්‌ණං අජ්‌ඣුපගතා යදිදං මුණ්‌ඩකෙ සමණකෙ ඉබ්‌භෙ කණ්‌හෙ බන්‌ධුපාදාපච්‌චෙ’ති. එවං ඛො නො, භන්‌තෙ, බ්‍රාහ්‌මණා අක්‌කොසන්‌ති පරිභාසන්‌ති අත්‌තරූපාය පරිභාසාය පරිපුණ්‌ණාය, නො අපරිපුණ්‌ණායා’’ති.
114. ‘‘තග්‌ඝ වො, වාසෙට්‌ඨ, බ්‍රාහ්‌මණා පොරාණං අස්‌සරන්‌තා එවමාහංසු – ‘බ්‍රාහ්‌මණොව සෙට්‌ඨො වණ්‌ණො, හීනා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා; බ්‍රාහ්‌මණොව සුක්‌කො වණ්‌ණො, කණ්‌හා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා; බ්‍රාහ්‌මණාව සුජ්‌ඣන්‌ති, නො අබ්‍රාහ්‌මණා; බ්‍රාහ්‌මණාව බ්‍රහ්‌මුනො පුත්‌තා ඔරසා මුඛතො ජාතා බ්‍රහ්‌මජා බ්‍රහ්‌මනිම්‌මිතා බ්‍රහ්‌මදායාදා’ති. දිස්‌සන්‌ති ඛො පන, වාසෙට්‌ඨ, බ්‍රාහ්‌මණානං බ්‍රාහ්‌මණියො උතුනියොපි ගබ්‌භිනියොපි විජායමානාපි පායමානාපි. තෙ ච බ්‍රාහ්‌මණා යොනිජාව සමානා එවමාහංසු – ‘බ්‍රාහ්‌මණොව සෙට්‌ඨො වණ්‌ණො, හීනා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා; බ්‍රාහ්‌මණොව සුක්‌කො වණ්‌ණො, කණ්‌හා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා; බ්‍රාහ්‌මණාව සුජ්‌ඣන්‌ති, නො අබ්‍රාහ්‌මණා; බ්‍රාහ්‌මණාව බ්‍රහ්‌මුනො පුත්‌තා ඔරසා මුඛතො ජාතා බ්‍රහ්‌මජා බ්‍රහ්‌මනිම්‌මිතා බ්‍රහ්‌මදායාදා’ති. තෙ [තෙ ච (ස්‍යා. ක.)] බ්‍රහ්‌මානඤ්‌චෙව අබ්‌භාචික්‌ඛන්‌ති, මුසා ච භාසන්‌ති, බහුඤ්‌ච අපුඤ්‌ඤං පසවන්‌ති.
චතුවණ්‌ණසුද්‌ධි
115. ‘‘චත්‌තාරොමෙ, වාසෙට්‌ඨ, වණ්‌ණා – ඛත්‌තියා, බ්‍රාහ්‌මණා, වෙස්‌සා, සුද්‌දා. ඛත්‌තියොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ඉධෙකච්‌චො පාණාතිපාතී හොති අදින්‌නාදායී කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරී මුසාවාදී පිසුණවාචො ඵරුසවාචො සම්‌ඵප්‌පලාපී අභිජ්‌ඣාලු බ්‍යාපන්‌නචිත්‌තො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨී. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, යෙමෙ ධම්‌මා අකුසලා අකුසලසඞ්‌ඛාතා සාවජ්‌ජා සාවජ්‌ජසඞ්‌ඛාතා අසෙවිතබ්‌බා අසෙවිතබ්‌බසඞ්‌ඛාතා නඅලමරියා නඅලමරියසඞ්‌ඛාතා කණ්‌හා කණ්‌හවිපාකා විඤ්‌ඤුගරහිතා, ඛත්‌තියෙපි තෙ [ඛො වාසෙට්‌ඨ (ක.)] ඉධෙකච්‌චෙ සන්‌දිස්‌සන්‌ති. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ඉධෙකච්‌චො පාණාතිපාතී හොති අදින්‌නාදායී කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරී මුසාවාදී පිසුණවාචො ඵරුසවාචො සම්‌ඵප්‌පලාපී අභිජ්‌ඣාලු බ්‍යාපන්‌නචිත්‌තො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨී. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, යෙමෙ ධම්‌මා අකුසලා අකුසලසඞ්‌ඛාතා…පෙ.… කණ්‌හා කණ්‌හවිපාකා විඤ්‌ඤුගරහිතා; සුද්‌දෙපි තෙ ඉධෙකච්‌චෙ සන්‌දිස්‌සන්‌ති.
‘‘ඛත්‌තියොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ඉධෙකච්‌චො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති, අදින්‌නාදානා පටිවිරතො, කාමෙසුමිච්‌ඡාචාරා පටිවිරතො, මුසාවාදා පටිවිරතො, පිසුණාය වාචාය පටිවිරතො, ඵරුසාය වාචාය පටිවිරතො, සම්‌ඵප්‌පලාපා පටිවිරතො, අනභිජ්‌ඣාලු අබ්‍යාපන්‌නචිත්‌තො, සම්‌මාදිට්‌ඨී. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, යෙමෙ ධම්‌මා කුසලා කුසලසඞ්‌ඛාතා අනවජ්‌ජා අනවජ්‌ජසඞ්‌ඛාතා සෙවිතබ්‌බා සෙවිතබ්‌බසඞ්‌ඛාතා අලමරියා අලමරියසඞ්‌ඛාතා සුක්‌කා සුක්‌කවිපාකා විඤ්‌ඤුප්‌පසත්‌ථා, ඛත්‌තියෙපි තෙ ඉධෙකච්‌චෙ සන්‌දිස්‌සන්‌ති. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ඉධෙකච්‌චො පාණාතිපාතා පටිවිරතො හොති…පෙ.… අනභිජ්‌ඣාලු , අබ්‍යාපන්‌නචිත්‌තො, සම්‌මාදිට්‌ඨී. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, යෙමෙ ධම්‌මා කුසලා කුසලසඞ්‌ඛාතා අනවජ්‌ජා අනවජ්‌ජසඞ්‌ඛාතා සෙවිතබ්‌බා සෙවිතබ්‌බසඞ්‌ඛාතා අලමරියා අලමරියසඞ්‌ඛාතා සුක්‌කා සුක්‌කවිපාකා විඤ්‌ඤුප්‌පසත්‌ථා; සුද්‌දෙපි තෙ ඉධෙකච්‌චෙ සන්‌දිස්‌සන්‌ති.
116. ‘‘ඉමෙසු ඛො, වාසෙට්‌ඨ, චතූසු වණ්‌ණෙසු එවං උභයවොකිණ්‌ණෙසු වත්‌තමානෙසු කණ්‌හසුක්‌කෙසු ධම්‌මෙසු විඤ්‌ඤුගරහිතෙසු චෙව විඤ්‌ඤුප්‌පසත්‌ථෙසු ච යදෙත්‌ථ බ්‍රාහ්‌මණා එවමාහංසු – ‘බ්‍රාහ්‌මණොව සෙට්‌ඨො වණ්‌ණො, හීනා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා; බ්‍රාහ්‌මණොව සුක්‌කො වණ්‌ණො, කණ්‌හා අඤ්‌ඤෙ වණ්‌ණා; බ්‍රාහ්‌මණාව සුජ්‌ඣන්‌ති, නො අබ්‍රාහ්‌මණා; බ්‍රාහ්‌මණාව බ්‍රහ්‌මුනො පුත්‌තා ඔරසා මුඛතො ජාතා බ්‍රහ්‌මජා බ්‍රහ්‌මනිම්‌මිතා බ්‍රහ්‌මදායාදා’ති. තං තෙසං විඤ්‌ඤූ නානුජානන්‌ති. තං කිස්‌ස හෙතු? ඉමෙසඤ්‌හි, වාසෙට්‌ඨ, චතුන්‌නං වණ්‌ණානං යො හොති භික්‌ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථො පරික්‌ඛීණභවසංයොජනො සම්‌මදඤ්‌ඤාවිමුත්‌තො, සො නෙසං අග්‌ගමක්‌ඛායති ධම්‌මෙනෙව, නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං, දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච .
117. ‘‘තදමිනාපෙතං, වාසෙට්‌ඨ, පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ධම්‌මොව සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං, දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
‘‘ජානාති ඛො [ඛො පන (ක.)], වාසෙට්‌ඨ, රාජා පසෙනදි කොසලො – ‘සමණො ගොතමො අනන්‌තරා [අනුත්‌තරො (බහූසු)] සක්‍යකුලා පබ්‌බජිතො’ති. සක්‍යා ඛො පන, වාසෙට්‌ඨ, රඤ්‌ඤො පසෙනදිස්‌ස කොසලස්‌ස අනුයුත්‌තා [අනන්‌තරා අනුයන්‌තා (ස්‍යා.), අනන්‌තරා අනුයුත්‌තා (ක.)] භවන්‌ති. කරොන්‌ති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සක්‍යා රඤ්‌ඤෙ පසෙනදිම්‌හි කොසලෙ නිපච්‌චකාරං අභිවාදනං පච්‌චුට්‌ඨානං අඤ්‌ජලිකම්‌මං සාමීචිකම්‌මං. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, යං කරොන්‌ති සක්‍යා රඤ්‌ඤෙ පසෙනදිම්‌හි කොසලෙ නිපච්‌චකාරං අභිවාදනං පච්‌චුට්‌ඨානං අඤ්‌ජලිකම්‌මං සාමීචිකම්‌මං, කරොති තං රාජා පසෙනදි කොසලො තථාගතෙ නිපච්‌චකාරං අභිවාදනං පච්‌චුට්‌ඨානං අඤ්‌ජලිකම්‌මං සාමීචිකම්‌මං, න නං [නනු (බහූසු)] ‘සුජාතො සමණො ගොතමො, දුජ්‌ජාතොහමස්‌මි. බලවා සමණො ගොතමො, දුබ්‌බලොහමස්‌මි. පාසාදිකො සමණො ගොතමො, දුබ්‌බණ්‌ණොහමස්‌මි. මහෙසක්‌ඛො සමණො ගොතමො, අප්‌පෙසක්‌ඛොහමස්‌මී’ති. අථ ඛො නං ධම්‌මංයෙව සක්‌කරොන්‌තො ධම්‌මං ගරුං කරොන්‌තො ධම්‌මං මානෙන්‌තො ධම්‌මං පූජෙන්‌තො ධම්‌මං අපචායමානො එවං රාජා පසෙනදි කොසලො තථාගතෙ නිපච්‌චකාරං කරොති, අභිවාදනං පච්‌චුට්‌ඨානං අඤ්‌ජලිකම්‌මං සාමීචිකම්‌මං. ඉමිනාපි ඛො එතං, වාසෙට්‌ඨ, පරියායෙන වෙදිතබ්‌බං, යථා ධම්‌මොව සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං, දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
118. ‘‘තුම්‌හෙ ඛ්‌වත්‌ථ, වාසෙට්‌ඨ, නානාජච්‌චා නානානාමා නානාගොත්‌තා නානාකුලා අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජිතා. ‘කෙ තුම්‌හෙ’ති – පුට්‌ඨා සමානා ‘සමණා සක්‍යපුත්‌තියාම්‌හා’ති – පටිජානාථ. යස්‌ස ඛො පනස්‌ස, වාසෙට්‌ඨ, තථාගතෙ සද්‌ධා නිවිට්‌ඨා මූලජාතා පතිට්‌ඨිතා දළ්‌හා අසංහාරියා සමණෙන වා බ්‍රාහ්‌මණෙන වා දෙවෙන වා මාරෙන වා බ්‍රහ්‌මුනා වා කෙනචි වා ලොකස්‌මිං, තස්‌සෙතං කල්‌ලං වචනාය – ‘භගවතොම්‌හි පුත්‌තො ඔරසො මුඛතො ජාතො ධම්‌මජො ධම්‌මනිම්‌මිතො ධම්‌මදායාදො’ති. තං කිස්‌ස හෙතු? තථාගතස්‌ස හෙතං, වාසෙට්‌ඨ, අධිවචනං ‘ධම්‌මකායො’ ඉතිපි, ‘බ්‍රහ්‌මකායො’ ඉතිපි, ‘ධම්‌මභූතො’ ඉතිපි, ‘බ්‍රහ්‌මභූතො’ ඉතිපි.
119. ‘‘හොති ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සමයො යං කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන අයං ලොකො සංවට්‌ටති. සංවට්‌ටමානෙ ලොකෙ යෙභුය්‍යෙන සත්‌තා ආභස්‌සරසංවත්‌තනිකා හොන්‌ති. තෙ තත්‌ථ හොන්‌ති මනොමයා පීතිභක්‌ඛා සයංපභා අන්‌තලික්‌ඛචරා සුභට්‌ඨායිනො චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨන්‌ති.
‘‘හොති ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සමයො යං කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන අයං ලොකො විවට්‌ටති. විවට්‌ටමානෙ ලොකෙ යෙභුය්‍යෙන සත්‌තා ආභස්‌සරකායා චවිත්‌වා ඉත්‌ථත්‌තං ආගච්‌ඡන්‌ති. තෙධ හොන්‌ති මනොමයා පීතිභක්‌ඛා සයංපභා අන්‌තලික්‌ඛචරා සුභට්‌ඨායිනො චිරං දීඝමද්‌ධානං තිට්‌ඨන්‌ති.
රසපථවිපාතුභාවො
120. ‘‘එකොදකීභූතං ඛො පන, වාසෙට්‌ඨ, තෙන සමයෙන හොති අන්‌ධකාරො අන්‌ධකාරතිමිසා . න චන්‌දිමසූරියා පඤ්‌ඤායන්‌ති, න නක්‌ඛත්‌තානි තාරකරූපානි පඤ්‌ඤායන්‌ති, න රත්‌තින්‌දිවා පඤ්‌ඤායන්‌ති, න මාසඩ්‌ඪමාසා පඤ්‌ඤායන්‌ති, න උතුසංවච්‌ඡරා පඤ්‌ඤායන්‌ති , න ඉත්‌ථිපුමා පඤ්‌ඤායන්‌ති, සත්‌තා සත්‌තාත්‌වෙව සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡන්‌ති. අථ ඛො තෙසං, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානං කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන රසපථවී උදකස්‌මිං සමතනි [සමතානි (බහූසු)]; සෙය්‍යථාපි නාම පයසො තත්‌තස්‌ස [පයතත්‌තස්‌ස (ස්‍යා.)] නිබ්‌බායමානස්‌ස උපරි සන්‌තානකං හොති, එවමෙව පාතුරහොසි. සා අහොසි වණ්‌ණසම්‌පන්‌නා ගන්‌ධසම්‌පන්‌නා රසසම්‌පන්‌නා, සෙය්‍යථාපි නාම සම්‌පන්‌නං වා සප්‌පි සම්‌පන්‌නං වා නවනීතං එවංවණ්‌ණා අහොසි. සෙය්‍යථාපි නාම ඛුද්‌දමධුං [ඛුද්‌දං මධුං (ක. සී.)] අනෙළකං[අනෙලකං (සී. පී.)], එවමස්‌සාදා අහොසි. අථ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අඤ්‌ඤතරො සත්‌තො ලොලජාතිකො – ‘අම්‌භො, කිමෙවිදං භවිස්‌සතී’ති රසපථවිං අඞ්‌ගුලියා සායි. තස්‌ස රසපථවිං අඞ්‌ගුලියා සායතො අච්‌ඡාදෙසි, තණ්‌හා චස්‌ස ඔක්‌කමි. අඤ්‌ඤෙපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා තස්‌ස සත්‌තස්‌ස දිට්‌ඨානුගතිං ආපජ්‌ජමානා රසපථවිං අඞ්‌ගුලියා සායිංසු. තෙසං රසපථවිං අඞ්‌ගුලියා සායතං අච්‌ඡාදෙසි, තණ්‌හා ච තෙසං ඔක්‌කමි.
චන්‌දිමසූරියාදිපාතුභාවො
121. ‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා රසපථවිං හත්‌ථෙහි ආලුප්‌පකාරකං උපක්‌කමිංසු පරිභුඤ්‌ජිතුං. යතො ඛො තෙ [යතො ඛො (සී. ස්‍යා. පී.)], වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා රසපථවිං හත්‌ථෙහි ආලුප්‌පකාරකං උපක්‌කමිංසු පරිභුඤ්‌ජිතුං. අථ තෙසං සත්‌තානං සයංපභා අන්‌තරධායි. සයංපභාය අන්‌තරහිතාය චන්‌දිමසූරියා පාතුරහෙසුං. චන්‌දිමසූරියෙසු පාතුභූතෙසු නක්‌ඛත්‌තානි තාරකරූපානි පාතුරහෙසුං. නක්‌ඛත්‌තෙසු තාරකරූපෙසු පාතුභූතෙසු රත්‌තින්‌දිවා පඤ්‌ඤායිංසු. රත්‌තින්‌දිවෙසු පඤ්‌ඤායමානෙසු මාසඩ්‌ඪමාසා පඤ්‌ඤායිංසු. මාසඩ්‌ඪමාසෙසු පඤ්‌ඤායමානෙසු උතුසංවච්‌ඡරා පඤ්‌ඤායිංසු. එත්‌තාවතා ඛො , වාසෙට්‌ඨ, අයං ලොකො පුන විවට්‌ටො හොති.
122. ‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා රසපථවිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා [තබ්‌භක්‌ඛා (ස්‍යා.)] තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු. යථා යථා ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා රසපථවිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු, තථා තථා තෙසං සත්‌තානං (රසපථවිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තානං) [( ) සී. ස්‍යා. පී. පොත්‌ථකෙසු නත්‌ථි] ඛරත්‌තඤ්‌චෙව කායස්‌මිං ඔක්‌කමි, වණ්‌ණවෙවණ්‌ණතා [වණ්‌ණවෙවජ්‌ජතා (ටීකා)] ච පඤ්‌ඤායිත්‌ථ. එකිදං සත්‌තා වණ්‌ණවන්‌තො හොන්‌ති, එකිදං සත්‌තා දුබ්‌බණ්‌ණා. තත්‌ථ යෙ තෙ සත්‌තා වණ්‌ණවන්‌තො, තෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සත්‌තෙ අතිමඤ්‌ඤන්‌ති – ‘මයමෙතෙහි වණ්‌ණවන්‌තතරා, අම්‌හෙහෙතෙ දුබ්‌බණ්‌ණතරා’ති. තෙසං වණ්‌ණාතිමානපච්‌චයා මානාතිමානජාතිකානං රසපථවී අන්‌තරධායි. රසාය පථවියා අන්‌තරහිතාය සන්‌නිපතිංසු. සන්‌නිපතිත්‌වා අනුත්‌ථුනිංසු – ‘අහො රසං, අහො රස’න්‌ති! තදෙතරහිපි මනුස්‌සා කඤ්‌චිදෙව සුරසං [සාධුරසං (සී. ස්‍යා. පී.)] ලභිත්‌වා එවමාහංසු – ‘අහො රසං, අහො රස’න්‌ති! තදෙව පොරාණං අග්‌ගඤ්‌ඤං අක්‌ඛරං අනුසරන්‌ති, න ත්‌වෙවස්‌ස අත්‌ථං ආජානන්‌ති.
භූමිපප්‌පටකපාතුභාවො
123. ‘‘අථ ඛො තෙසං, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානං රසාය පථවියා අන්‌තරහිතාය භූමිපප්‌පටකො පාතුරහොසි. සෙය්‍යථාපි නාම අහිච්‌ඡත්‌තකො, එවමෙව පාතුරහොසි. සො අහොසි වණ්‌ණසම්‌පන්‌නො ගන්‌ධසම්‌පන්‌නො රසසම්‌පන්‌නො, සෙය්‍යථාපි නාම සම්‌පන්‌නං වා සප්‌පි සම්‌පන්‌නං වා නවනීතං එවංවණ්‌ණො අහොසි. සෙය්‍යථාපි නාම ඛුද්‌දමධුං අනෙළකං, එවමස්‌සාදො අහොසි.
‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා භූමිපප්‌පටකං උපක්‌කමිංසු පරිභුඤ්‌ජිතුං. තෙ තං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු. යථා යථා ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා භූමිපප්‌පටකං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු, තථා තථා තෙසං සත්‌තානං භිය්‍යොසො මත්‌තාය ඛරත්‌තඤ්‌චෙව කායස්‌මිං ඔක්‌කමි, වණ්‌ණවෙවණ්‌ණතා ච පඤ්‌ඤායිත්‌ථ. එකිදං සත්‌තා වණ්‌ණවන්‌තො හොන්‌ති, එකිදං සත්‌තා දුබ්‌බණ්‌ණා. තත්‌ථ යෙ තෙ සත්‌තා වණ්‌ණවන්‌තො, තෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සත්‌තෙ අතිමඤ්‌ඤන්‌ති – ‘මයමෙතෙහි වණ්‌ණවන්‌තතරා, අම්‌හෙහෙතෙ දුබ්‌බණ්‌ණතරා’ති. තෙසං වණ්‌ණාතිමානපච්‌චයා මානාතිමානජාතිකානං භූමිපප්‌පටකො අන්‌තරධායි.
පදාලතාපාතුභාවො
124. ‘‘භූමිපප්‌පටකෙ අන්‌තරහිතෙ පදාලතා [සද්‌දාලතා (සී.)] පාතුරහොසි, සෙය්‍යථාපි නාම කලම්‌බුකා [කලම්‌බකා (ස්‍යා.)], එවමෙව පාතුරහොසි. සා අහොසි වණ්‌ණසම්‌පන්‌නා ගන්‌ධසම්‌පන්‌නා රසසම්‌පන්‌නා, සෙය්‍යථාපි නාම සම්‌පන්‌නං වා සප්‌පි සම්‌පන්‌නං වා නවනීතං එවංවණ්‌ණා අහොසි. සෙය්‍යථාපි නාම ඛුද්‌දමධුං අනෙළකං, එවමස්‌සාදා අහොසි.
‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා පදාලතං උපක්‌කමිංසු පරිභුඤ්‌ජිතුං. තෙ තං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු. යථා යථා ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා පදාලතං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු, තථා තථා තෙසං සත්‌තානං භිය්‍යොසොමත්‌තාය ඛරත්‌තඤ්‌චෙව කායස්‌මිං ඔක්‌කමි, වණ්‌ණවෙවණ්‌ණතා ච පඤ්‌ඤායිත්‌ථ. එකිදං සත්‌තා වණ්‌ණවන්‌තො හොන්‌ති, එකිදං සත්‌තා දුබ්‌බණ්‌ණා. තත්‌ථ යෙ තෙ සත්‌තා වණ්‌ණවන්‌තො, තෙ දුබ්‌බණ්‌ණෙ සත්‌තෙ අතිමඤ්‌ඤන්‌ති – ‘මයමෙතෙහි වණ්‌ණවන්‌තතරා, අම්‌හෙහෙතෙ දුබ්‌බණ්‌ණතරා’ති. තෙසං වණ්‌ණාතිමානපච්‌චයා මානාතිමානජාතිකානං පදාලතා අන්‌තරධායි.
‘‘පදාලතාය අන්‌තරහිතාය සන්‌නිපතිංසු. සන්‌නිපතිත්‌වා අනුත්‌ථුනිංසු – ‘අහු වත නො, අහායි වත නො පදාලතා’ති! තදෙතරහිපි මනුස්‌සා කෙනචි [කෙනචිදෙව (සී. ස්‍යා. පී.)] දුක්‌ඛධම්‌මෙන ඵුට්‌ඨා එවමාහංසු – ‘අහු වත නො, අහායි වත නො’ති! තදෙව පොරාණං අග්‌ගඤ්‌ඤං අක්‌ඛරං අනුසරන්‌ති, න ත්‌වෙවස්‌ස අත්‌ථං ආජානන්‌ති.
අකට්‌ඨපාකසාලිපාතුභාවො
125. ‘‘අථ ඛො තෙසං, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානං පදාලතාය අන්‌තරහිතාය අකට්‌ඨපාකො සාලි පාතුරහොසි අකණො අථුසො සුද්‌ධො සුගන්‌ධො තණ්‌ඩුලප්‌ඵලො. යං තං සායං සායමාසාය ආහරන්‌ති, පාතො තං හොති පක්‌කං පටිවිරූළ්‌හං. යං තං පාතො පාතරාසාය ආහරන්‌ති, සායං තං හොති පක්‌කං පටිවිරූළ්‌හං; නාපදානං පඤ්‌ඤායති. අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා අකට්‌ඨපාකං සාලිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු.
ඉත්‌ථිපුරිසලිඞ්‌ගපාතුභාවො
126. ‘‘යථා යථා ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා අකට්‌ඨපාකං සාලිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨංසු, තථා තථා තෙසං සත්‌තානං භිය්‍යොසොමත්‌තාය ඛරත්‌තඤ්‌චෙව කායස්‌මිං ඔක්‌කමි, වණ්‌ණවෙවණ්‌ණතා ච පඤ්‌ඤායිත්‌ථ, ඉත්‌ථියා ච ඉත්‌ථිලිඞ්‌ගං පාතුරහොසි පුරිසස්‌ස ච පුරිසලිඞ්‌ගං. ඉත්‌ථී ච පුරිසං අතිවෙලං උපනිජ්‌ඣායති පුරිසො ච ඉත්‌ථිං. තෙසං අතිවෙලං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං උපනිජ්‌ඣායතං සාරාගො උදපාදි, පරිළාහො කායස්‌මිං ඔක්‌කමි. තෙ පරිළාහපච්‌චයා මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවිංසු.
‘‘යෙ ඛො පන තෙ, වාසෙට්‌ඨ, තෙන සමයෙන සත්‌තා පස්‌සන්‌ති මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තෙ, අඤ්‌ඤෙ පංසුං ඛිපන්‌ති, අඤ්‌ඤෙ සෙට්‌ඨිං ඛිපන්‌ති , අඤ්‌ඤෙ ගොමයං ඛිපන්‌ති – ‘නස්‌ස අසුචි [වසලි (ස්‍යා.), වසලී (ක.)], නස්‌ස අසුචී’ති. ‘කථඤ්‌හි නාම සත්‌තො සත්‌තස්‌ස එවරූපං කරිස්‌සතී’ති! තදෙතරහිපි මනුස්‌සා එකච්‌චෙසු ජනපදෙසු වධුයා නිබ්‌බුය්‌හමානාය [නිවය්‌හමානාය, නිග්‌ගය්‌හමානාය (ක.)] අඤ්‌ඤෙ පංසුං ඛිපන්‌ති, අඤ්‌ඤෙ සෙට්‌ඨිං ඛිපන්‌ති, අඤ්‌ඤෙ ගොමයං ඛිපන්‌ති. තදෙව පොරාණං අග්‌ගඤ්‌ඤං අක්‌ඛරං අනුසරන්‌ති, න ත්‌වෙවස්‌ස අත්‌ථං ආජානන්‌ති.
මෙථුනධම්‌මසමාචාරො
127. ‘‘අධම්‌මසම්‌මතං ඛො පන [අධම්‌මසම්‌මතං තං ඛො පන (ස්‍යා.), අධම්‌මසම්‌මතං ඛො පන තං (?)], වාසෙට්‌ඨ, තෙන සමයෙන හොති, තදෙතරහි ධම්‌මසම්‌මතං. යෙ ඛො පන, වාසෙට්‌ඨ, තෙන සමයෙන සත්‌තා මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌ති, තෙ මාසම්‌පි ද්‌වෙමාසම්‌පි න ලභන්‌ති ගාමං වා නිගමං වා පවිසිතුං. යතො ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා තස්‌මිං අසද්‌ධම්‌මෙ අතිවෙලං පාතබ්‍යතං ආපජ්‌ජිංසු. අථ අගාරානි උපක්‌කමිංසු කාතුං තස්‌සෙව අසද්‌ධම්‌මස්‌ස පටිච්‌ඡාදනත්‌ථං. අථ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අඤ්‌ඤතරස්‌ස සත්‌තස්‌ස අලසජාතිකස්‌ස එතදහොසි – ‘අම්‌භො, කිමෙවාහං විහඤ්‌ඤාමි සාලිං ආහරන්‌තො සායං සායමාසාය පාතො පාතරාසාය! යංනූනාහං සාලිං ආහරෙය්‍යං සකිංදෙව [සකිංදෙව (ක.)] සායපාතරාසායා’ති !
‘‘අථ ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තො සාලිං ආහාසි සකිංදෙව සායපාතරාසාය. අථ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අඤ්‌ඤතරො සත්‌තො යෙන සො සත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තං සත්‌තං එතදවොච – ‘එහි, භො සත්‌ත, සාලාහාරං ගමිස්‌සාමා’ති. ‘අලං, භො සත්‌ත, ආහතො [ආහටො (ස්‍යා.)] මෙ සාලි සකිංදෙව සායපාතරාසායා’ති. අථ ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තො තස්‌ස සත්‌තස්‌ස දිට්‌ඨානුගතිං ආපජ්‌ජමානො සාලිං ආහාසි සකිංදෙව ද්‌වීහාය. ‘එවම්‌පි කිර, භො, සාධූ’ති.
‘‘අථ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අඤ්‌ඤතරො සත්‌තො යෙන සො සත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තං සත්‌තං එතදවොච – ‘එහි, භො සත්‌ත, සාලාහාරං ගමිස්‌සාමා’ති. ‘අලං, භො සත්‌ත, ආහතො මෙ සාලි සකිංදෙව ද්‌වීහායා’ති. අථ ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තො තස්‌ස සත්‌තස්‌ස දිට්‌ඨානුගතිං ආපජ්‌ජමානො සාලිං ආහාසි සකිංදෙව චතූහාය, ‘එවම්‌පි කිර, භො, සාධූ’ති.
‘‘අථ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අඤ්‌ඤතරො සත්‌තො යෙන සො සත්‌තො තෙනුපසඞ්‌කමි; උපසඞ්‌කමිත්‌වා තං සත්‌තං එතදවොච – ‘එහි, භො සත්‌ත, සාලාහාරං ගමිස්‌සාමා’ති. ‘අලං, භො සත්‌ත, ආහතො මෙ සාලි සකිදෙව චතූහායා’ති. අථ ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තො තස්‌ස සත්‌තස්‌ස දිට්‌ඨානුගතිං ආපජ්‌ජමානො සාලිං ආහාසි සකිදෙව අට්‌ඨාහාය, ‘එවම්‌පි කිර, භො, සාධූ’ති.
‘‘යතො ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා සන්‌නිධිකාරකං සාලිං උපක්‌කමිංසු පරිභුඤ්‌ජිතුං. අථ කණොපි තණ්‌ඩුලං පරියොනන්‌ධි, ථුසොපි තණ්‌ඩුලං පරියොනන්‌ධි; ලූනම්‌පි නප්‌පටිවිරූළ්‌හං , අපදානං පඤ්‌ඤායිත්‌ථ, සණ්‌ඩසණ්‌ඩා සාලයො අට්‌ඨංසු.
සාලිවිභාගො
128. ‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා සන්‌නිපතිංසු, සන්‌නිපතිත්‌වා අනුත්‌ථුනිංසු – ‘පාපකා වත, භො, ධම්‌මා සත්‌තෙසු පාතුභූතා. මයඤ්‌හි පුබ්‌බෙ මනොමයා අහුම්‌හා පීතිභක්‌ඛා සයංපභා අන්‌තලික්‌ඛචරා සුභට්‌ඨායිනො, චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨම්‌හා. තෙසං නො අම්‌හාකං කදාචි කරහචි දීඝස්‌ස අද්‌ධුනො අච්‌චයෙන රසපථවී උදකස්‌මිං සමතනි. සා අහොසි වණ්‌ණසම්‌පන්‌නා ගන්‌ධසම්‌පන්‌නා රසසම්‌පන්‌නා. තෙ මයං රසපථවිං හත්‌ථෙහි ආලුප්‌පකාරකං උපක්‌කමිම්‌හ පරිභුඤ්‌ජිතුං, තෙසං නො රසපථවිං හත්‌ථෙහි ආලුප්‌පකාරකං උපක්‌කමතං පරිභුඤ්‌ජිතුං සයංපභා අන්‌තරධායි. සයංපභාය අන්‌තරහිතාය චන්‌දිමසූරියා පාතුරහෙසුං, චන්‌දිමසූරියෙසු පාතුභූතෙසු නක්‌ඛත්‌තානි තාරකරූපානි පාතුරහෙසුං, නක්‌ඛත්‌තෙසු තාරකරූපෙසු පාතුභූතෙසු රත්‌තින්‌දිවා පඤ්‌ඤායිංසු, රත්‌තින්‌දිවෙසු පඤ්‌ඤායමානෙසු මාසඩ්‌ඪමාසා පඤ්‌ඤායිංසු. මාසඩ්‌ඪමාසෙසු පඤ්‌ඤායමානෙසු උතුසංවච්‌ඡරා පඤ්‌ඤායිංසු. තෙ මයං රසපථවිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨම්‌හා. තෙසං නො පාපකානංයෙව අකුසලානං ධම්‌මානං පාතුභාවා රසපථවී අන්‌තරධායි. රසපථවියා අන්‌තරහිතාය භූමිපප්‌පටකො පාතුරහොසි. සො අහොසි වණ්‌ණසම්‌පන්‌නො ගන්‌ධසම්‌පන්‌නො රසසම්‌පන්‌නො. තෙ මයං භූමිපප්‌පටකං උපක්‌කමිම්‌හ පරිභුඤ්‌ජිතුං. තෙ මයං තං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨම්‌හා. තෙසං නො පාපකානංයෙව අකුසලානං ධම්‌මානං පාතුභාවා භූමිපප්‌පටකො අන්‌තරධායි. භූමිපප්‌පටකෙ අන්‌තරහිතෙ පදාලතා පාතුරහොසි. සා අහොසි වණ්‌ණසම්‌පන්‌නා ගන්‌ධසම්‌පන්‌නා රසසම්‌පන්‌නා. තෙ මයං පදාලතං උපක්‌කමිම්‌හ පරිභුඤ්‌ජිතුං. තෙ මයං තං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨම්‌හා. තෙසං නො පාපකානංයෙව අකුසලානං ධම්‌මානං පාතුභාවා පදාලතා අන්‌තරධායි. පදාලතාය අන්‌තරහිතාය අකට්‌ඨපාකො සාලි පාතුරහොසි අකණො අථුසො සුද්‌ධො සුගන්‌ධො තණ්‌ඩුලප්‌ඵලො. යං තං සායං සායමාසාය ආහරාම, පාතො තං හොති පක්‌කං පටිවිරූළ්‌හං. යං තං පාතො පාතරාසාය ආහරාම, සායං තං හොති පක්‌කං පටිවිරූළ්‌හං. නාපදානං පඤ්‌ඤායිත්‌ථ. තෙ මයං අකට්‌ඨපාකං සාලිං පරිභුඤ්‌ජන්‌තා තංභක්‌ඛා තදාහාරා චිරං දීඝමද්‌ධානං අට්‌ඨම්‌හා. තෙසං නො පාපකානංයෙව අකුසලානං ධම්‌මානං පාතුභාවා කණොපි තණ්‌ඩුලං පරියොනන්‌ධි, ථුසොපි තණ්‌ඩුලං පරියොනන්‌ධි, ලූනම්‌පි නප්‌පටිවිරූළ්‌හං, අපදානං පඤ්‌ඤායිත්‌ථ, සණ්‌ඩසණ්‌ඩා සාලයො ඨිතා. යංනූන මයං සාලිං විභජෙය්‍යාම, මරියාදං ඨපෙය්‍යාමා’ති! අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා සාලිං විභජිංසු, මරියාදං ඨපෙසුං.
129. ‘‘අථ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අඤ්‌ඤතරො සත්‌තො ලොලජාතිකො සකං භාගං පරිරක්‌ඛන්‌තො අඤ්‌ඤතරං [අඤ්‌ඤස්‌ස (?)] භාගං අදින්‌නං ආදියිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජි. තමෙනං අග්‌ගහෙසුං, ගහෙත්‌වා එතදවොචුං – ‘පාපකං වත, භො සත්‌ත, කරොසි, යත්‍ර හි නාම සකං භාගං පරිරක්‌ඛන්‌තො අඤ්‌ඤතරං භාගං අදින්‌නං ආදියිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජසි. මාස්‌සු, භො සත්‌ත, පුනපි එවරූපමකාසී’ති. ‘එවං, භො’ති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සො සත්‌තො තෙසං සත්‌තානං පච්‌චස්‌සොසි. දුතියම්‌පි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සො සත්‌තො…පෙ.… තතියම්‌පි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සො සත්‌තො සකං භාගං පරිරක්‌ඛන්‌තො අඤ්‌ඤතරං භාගං අදින්‌නං ආදියිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජි. තමෙනං අග්‌ගහෙසුං, ගහෙත්‌වා එතදවොචුං – ‘පාපකං වත, භො සත්‌ත, කරොසි, යත්‍ර හි නාම සකං භාගං පරිරක්‌ඛන්‌තො අඤ්‌ඤතරං භාගං අදින්‌නං ආදියිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජසි. මාස්‌සු, භො සත්‌ත, පුනපි එවරූපමකාසී’ති. අඤ්‌ඤෙ පාණිනා පහරිංසු, අඤ්‌ඤෙ ලෙඩ්‌ඩුනා පහරිංසු, අඤ්‌ඤෙ දණ්‌ඩෙන පහරිංසු. තදග්‌ගෙ ඛො, වාසෙට්‌ඨ, අදින්‌නාදානං පඤ්‌ඤායති, ගරහා පඤ්‌ඤායති, මුසාවාදො පඤ්‌ඤායති, දණ්‌ඩාදානං පඤ්‌ඤායති.
මහාසම්‌මතරාජා
130. ‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා සන්‌නිපතිංසු, සන්‌නිපතිත්‌වා අනුත්‌ථුනිංසු – ‘පාපකා වත භො ධම්‌මා සත්‌තෙසු පාතුභූතා, යත්‍ර හි නාම අදින්‌නාදානං පඤ්‌ඤායිස්‌සති, ගරහා පඤ්‌ඤායිස්‌සති, මුසාවාදො පඤ්‌ඤායිස්‌සති, දණ්‌ඩාදානං පඤ්‌ඤායිස්‌සති. යංනූන මයං එකං සත්‌තං සම්‌මන්‌නෙය්‍යාම, යො නො සම්‌මා ඛීයිතබ්‌බං ඛීයෙය්‍ය, සම්‌මා ගරහිතබ්‌බං ගරහෙය්‍ය, සම්‌මා පබ්‌බාජෙතබ්‌බං පබ්‌බාජෙය්‍ය. මයං පනස්‌ස සාලීනං භාගං අනුප්‌පදස්‌සාමා’ති.
‘‘අථ ඛො තෙ, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තා යො නෙසං සත්‌තො අභිරූපතරො ච දස්‌සනීයතරො ච පාසාදිකතරො ච මහෙසක්‌ඛතරො ච තං සත්‌තං උපසඞ්‌කමිත්‌වා එතදවොචුං – ‘එහි, භො සත්‌ත, සම්‌මා ඛීයිතබ්‌බං ඛීය, සම්‌මා ගරහිතබ්‌බං ගරහ, සම්‌මා පබ්‌බාජෙතබ්‌බං පබ්‌බාජෙහි. මයං පන තෙ සාලීනං භාගං අනුප්‌පදස්‌සාමා’ති. ‘එවං, භො’ති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සො සත්‌තො තෙසං සත්‌තානං පටිස්‌සුණිත්‌වා සම්‌මා ඛීයිතබ්‌බං ඛීයි, සම්‌මා ගරහිතබ්‌බං ගරහි, සම්‌මා පබ්‌බාජෙතබ්‌බං පබ්‌බාජෙසි. තෙ පනස්‌ස සාලීනං භාගං අනුප්‌පදංසු.
131. ‘‘මහාජනසම්‌මතොති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘මහාසම්‌මතො, මහාසම්‌මතො’ ත්‌වෙව පඨමං අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. ඛෙත්‌තානං අධිපතීති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘ඛත්‌තියො, ඛත්‌තියො’ ත්‌වෙව දුතියං අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. ධම්‌මෙන පරෙ රඤ්‌ජෙතීති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘රාජා, රාජා’ ත්‌වෙව තතියං අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, එවමෙතස්‌ස ඛත්‌තියමණ්‌ඩලස්‌ස පොරාණෙන අග්‌ගඤ්‌ඤෙන අක්‌ඛරෙන අභිනිබ්‌බත්‌ති අහොසි තෙසංයෙව සත්‌තානං, අනඤ්‌ඤෙසං. සදිසානංයෙව, නො අසදිසානං. ධම්‌මෙනෙව, නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
බ්‍රාහ්‌මණමණ්‌ඩලං
132. ‘‘අථ ඛො තෙසං, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානංයෙව [තෙසං යෙව ඛො වාසෙට්‌ඨ සත්‌තානං (සී. පී.)] එකච්‌චානං එතදහොසි – ‘පාපකා වත, භො, ධම්‌මා සත්‌තෙසු පාතුභූතා, යත්‍ර හි නාම අදින්‌නාදානං පඤ්‌ඤායිස්‌සති, ගරහා පඤ්‌ඤායිස්‌සති, මුසාවාදො පඤ්‌ඤායිස්‌සති, දණ්‌ඩාදානං පඤ්‌ඤායිස්‌සති, පබ්‌බාජනං පඤ්‌ඤායිස්‌සති. යංනූන මයං පාපකෙ අකුසලෙ ධම්‌මෙ වාහෙය්‍යාමා’ති. තෙ පාපකෙ අකුසලෙ ධම්‌මෙ වාහෙසුං . පාපකෙ අකුසලෙ ධම්‌මෙ වාහෙන්‌තීති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘බ්‍රාහ්‌මණා, බ්‍රාහ්‌මණා’ ත්‌වෙව පඨමං අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. තෙ අරඤ්‌ඤායතනෙ පණ්‌ණකුටියො කරිත්‌වා පණ්‌ණකුටීසු ඣායන්‌ති වීතඞ්‌ගාරා වීතධූමා පන්‌නමුසලා සායං සායමාසාය පාතො පාතරාසාය ගාමනිගමරාජධානියො ඔසරන්‌ති ඝාසමෙසමානා [ඝාසමෙසනා (සී. ස්‍යා. පී.)]. තෙ ඝාසං පටිලභිත්‌වා පුනදෙව අරඤ්‌ඤායතනෙ පණ්‌ණකුටීසු ඣායන්‌ති. තමෙනං මනුස්‌සා දිස්‌වා එවමාහංසු – ‘ඉමෙ ඛො, භො, සත්‌තා අරඤ්‌ඤායතනෙ පණ්‌ණකුටියො කරිත්‌වා පණ්‌ණකුටීසු ඣායන්‌ති, වීතඞ්‌ගාරා වීතධූමා පන්‌නමුසලා සායං සායමාසාය පාතො පාතරාසාය ගාමනිගමරාජධානියො ඔසරන්‌ති ඝාසමෙසමානා. තෙ ඝාසං පටිලභිත්‌වා පුනදෙව අරඤ්‌ඤායතනෙ පණ්‌ණකුටීසු ඣායන්‌තී’ති, ඣායන්‌තීති ඛො [පණ්‌ණකුටීසු ඣායන්‌ති ඣායන්‌තීති ඛො (සී. පී.), පණ්‌ණකුටීසු ඣායන්‌තීති ඛො (ක.)], වාසෙට්‌ඨ, ‘ඣායකා, ඣායකා’ ත්‌වෙව දුතියං අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. තෙසංයෙව ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානං එකච්‌චෙ සත්‌තා අරඤ්‌ඤායතනෙ පණ්‌ණකුටීසු තං ඣානං අනභිසම්‌භුණමානා [අනභිසංභූනමානා (කත්‌ථචි)] ගාමසාමන්‌තං නිගමසාමන්‌තං ඔසරිත්‌වා ගන්‌ථෙ කරොන්‌තා අච්‌ඡන්‌ති. තමෙනං මනුස්‌සා දිස්‌වා එවමාහංසු – ‘ඉමෙ ඛො, භො, සත්‌තා අරඤ්‌ඤායතනෙ පණ්‌ණකුටීසු තං ඣානං අනභිසම්‌භුණමානා ගාමසාමන්‌තං නිගමසාමන්‌තං ඔසරිත්‌වා ගන්‌ථෙ කරොන්‌තා අච්‌ඡන්‌ති, න දානිමෙ ඣායන්‌තී’ති. න දානිමෙ [න දානිමෙ ඣායන්‌තී න දානිමෙ (සී. පී. ක.)] ඣායන්‌තීති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘අජ්‌ඣායකා අජ්‌ඣායකා’ ත්‌වෙව තතියං අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. හීනසම්‌මතං ඛො පන, වාසෙට්‌ඨ, තෙන සමයෙන හොති, තදෙතරහි සෙට්‌ඨසම්‌මතං. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, එවමෙතස්‌ස බ්‍රාහ්‌මණමණ්‌ඩලස්‌ස පොරාණෙන අග්‌ගඤ්‌ඤෙන අක්‌ඛරෙන අභිනිබ්‌බත්‌ති අහොසි තෙසංයෙව සත්‌තානං , අනඤ්‌ඤෙසං සදිසානංයෙව නො අසදිසානං ධම්‌මෙනෙව , නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
වෙස්‌සමණ්‌ඩලං
133. ‘‘තෙසංයෙව ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානං එකච්‌චෙ සත්‌තා මෙථුනං ධම්‌මං සමාදාය විසුකම්‌මන්‌තෙ [විස්‌සුතකම්‌මන්‌තෙ (සී. පී.), විස්‌සුකම්‌මන්‌තෙ (ක. සී.), විසුං කම්‌මන්‌තෙ (ස්‍යා. ක.)] පයොජෙසුං. මෙථුනං ධම්‌මං සමාදාය විසුකම්‌මන්‌තෙ පයොජෙන්‌තීති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘වෙස්‌සා, වෙස්‌සා’ ත්‌වෙව අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, එවමෙතස්‌ස වෙස්‌සමණ්‌ඩලස්‌ස පොරාණෙන අග්‌ගඤ්‌ඤෙන අක්‌ඛරෙන අභිනිබ්‌බත්‌ති අහොසි තෙසඤ්‌ඤෙව සත්‌තානං අනඤ්‌ඤෙසං සදිසානංයෙව , නො අසදිසානං, ධම්‌මෙනෙව නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
සුද්‌දමණ්‌ඩලං
134. ‘‘තෙසඤ්‌ඤෙව ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සත්‌තානං යෙ තෙ සත්‌තා අවසෙසා තෙ ලුද්‌දාචාරා ඛුද්‌දාචාරා අහෙසුං. ලුද්‌දාචාරා ඛුද්‌දාචාරාති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, ‘සුද්‌දා, සුද්‌දා’ ත්‌වෙව අක්‌ඛරං උපනිබ්‌බත්‌තං. ඉති ඛො, වාසෙට්‌ඨ, එවමෙතස්‌ස සුද්‌දමණ්‌ඩලස්‌ස පොරාණෙන අග්‌ගඤ්‌ඤෙන අක්‌ඛරෙන අභිනිබ්‌බත්‌ති අහොසි තෙසංයෙව සත්‌තානං අනඤ්‌ඤෙසං, සදිසානංයෙව නො අසදිසානං, ධම්‌මෙනෙව, නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
135. ‘‘අහු ඛො සො, වාසෙට්‌ඨ, සමයො, යං ඛත්‌තියොපි සකං ධම්‌මං ගරහමානො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති – ‘සමණො භවිස්‌සාමී’ති. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, සකං ධම්‌මං ගරහමානො අගාරස්‌මා අනගාරියං පබ්‌බජති – ‘සමණො භවිස්‌සාමී’ති. ඉමෙහි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, චතූහි මණ්‌ඩලෙහි සමණමණ්‌ඩලස්‌ස අභිනිබ්‌බත්‌ති අහොසි, තෙසංයෙව සත්‌තානං අනඤ්‌ඤෙසං, සදිසානංයෙව නො අසදිසානං, ධම්‌මෙනෙව නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
දුච්‌චරිතාදිකථා
136. ‘‘ඛත්‌තියොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානො [ඉදං පදං සී. ඉපොත්‌ථකෙසු නත්‌ථි] මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ… සමණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා වාචාය දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මනසා දුච්‌චරිතං චරිත්‌වා මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානො මිච්‌ඡාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා අපායං දුග්‌ගතිං විනිපාතං නිරයං උපපජ්‌ජති.
‘‘ඛත්‌තියොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන සුචරිතං චරිත්‌වා වාචාය සුචරිතං චරිත්‌වා මනසා සුචරිතං චරිත්‌වා සම්‌මාදිට්‌ඨිකො සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානො [ඉදං පදං සී. පී. පොත්‌ථකෙසු නත්‌ථි] සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ… සමණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන සුචරිතං චරිත්‌වා වාචාය සුචරිතං චරිත්‌වා මනසා සුචරිතං චරිත්‌වා සම්‌මාදිට්‌ඨිකො සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානො සම්‌මාදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුගතිං සග්‌ගං ලොකං උපපජ්‌ජති.
137. ‘‘ඛත්‌තියොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන ද්‌වයකාරී, වාචාය ද්‌වයකාරී, මනසා ද්‌වයකාරී, විමිස්‌සදිට්‌ඨිකො විමිස්‌සදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානො විමිස්‌සදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු [විමිස්‌සදිට්‌ඨිකො විමිස්‌සකම්‌මසමාදානො විමිස්‌සකම්‌මසමාදානහෙතු (ස්‍යා.), වීතිමිස්‌සදිට්‌ඨිකො වීතිමිස්‌සදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු (සී. පී.)] කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුඛදුක්‌ඛප්‌පටිසංවෙදී හොති. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ …පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ… සමණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන ද්‌වයකාරී , වාචාය ද්‌වයකාරී, මනසා ද්‌වයකාරී, විමිස්‌සදිට්‌ඨිකො විමිස්‌සදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානො විමිස්‌සදිට්‌ඨිකම්‌මසමාදානහෙතු කායස්‌ස භෙදා පරං මරණා සුඛදුක්‌ඛප්‌පටිසංවෙදී හොති.
බොධිපක්‌ඛියභාවනා
138. ‘‘ඛත්‌තියොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන සංවුතො වාචාය සංවුතො මනසා සංවුතො සත්‌තන්‌නං බොධිපක්‌ඛියානං ධම්‌මානං භාවනමන්‌වාය දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ පරිනිබ්‌බායති [පරිනිබ්‌බාති (ක.)]. බ්‍රාහ්‌මණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ…පෙ.… වෙස්‌සොපි ඛො වාසෙට්‌ඨ… සුද්‌දොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ … සමණොපි ඛො, වාසෙට්‌ඨ, කායෙන සංවුතො වාචාය සංවුතො මනසා සංවුතො සත්‌තන්‌නං බොධිපක්‌ඛියානං ධම්‌මානං භාවනමන්‌වාය දිට්‌ඨෙව ධම්‌මෙ පරිනිබ්‌බායති.
139. ‘‘ඉමෙසඤ්‌හි, වාසෙට්‌ඨ, චතුන්‌නං වණ්‌ණානං යො හොති භික්‌ඛු අරහං ඛීණාසවො වුසිතවා කතකරණීයො ඔහිතභාරො අනුප්‌පත්‌තසදත්‌ථො පරික්‌ඛීණභවසංයොජනො සම්‌මදඤ්‌ඤා විමුත්‌තො සො නෙසං අග්‌ගමක්‌ඛායති ධම්‌මෙනෙව. නො අධම්‌මෙන. ධම්‌මො හි, වාසෙට්‌ඨ, සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං දිට්‌ඨෙ චෙව ධම්‌මෙ අභිසම්‌පරායඤ්‌ච.
140. ‘‘බ්‍රහ්‌මුනා පෙසා, වාසෙට්‌ඨ, සනඞ්‌කුමාරෙන ගාථා භාසිතා –
‘ඛත්‌තියො සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං, යෙ ගොත්‌තපටිසාරිනො;
විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො, සො සෙට්‌ඨො දෙවමානුසෙ’ති.
‘‘සා ඛො පනෙසා, වාසෙට්‌ඨ, බ්‍රහ්‌මුනා සනඞ්‌කුමාරෙන ගාථා සුගීතා, නො දුග්‌ගීතා. සුභාසිතා, නො දුබ්‌භාසිතා. අත්‌ථසංහිතා, නො අනත්‌ථසංහිතා. අනුමතා මයා. අහම්‌පි, වාසෙට්‌ඨ, එවං වදාමි –
‘ඛත්‌තියො සෙට්‌ඨො ජනෙතස්‌මිං, යෙ ගොත්‌තපටිසාරිනො;
විජ්‌ජාචරණසම්‌පන්‌නො, සො සෙට්‌ඨො දෙවමානුසෙ’ති.
ඉදමවොච භගවා. අත්‌තමනා වාසෙට්‌ඨභාරද්‌වාජා භගවතො භාසිතං අභිනන්‌දුන්‌ති.
අග්‌ගඤ්‌ඤසුත්‌තං නිට්‌ඨිතං චතුත්‌ථං.
No comments:
Post a Comment